PORADNIK SŁOWNIK FINANSOWY

AKCJA

to papier wartościowy, który daje właścicielowi prawo do własności części przedsiębiorstwa – spółki akcyjnej. Jego udział zależy od liczby akcji, które posiada, w stosunku do całości akcji danej spółki. Prawa i obowiązki akcjonariusza wynikają z rodzaju posiadanych przez niego akcji. Akcje spółki mogą być notowane na giełdzie papierów wartościowych.

BIK

to instytucja, której rolą jest gromadzenie i udostępnianie danych dotyczących historii kredytowej klientów banków, SKOK-ów i firm pożyczkowych. Dzięki rzetelnemu spłacaniu zobowiązań klienci mogą w ten sposób budować swoją pozytywną historię kredytową. Dzięki temu zgłaszając się po kredyt klient może liczyć na jego bezproblemowe przyznanie, a także lepsze warunki finansowania. Prawie 90% danych zgromadzonych w BIK to informacje pozytywne.

CZEK

to papier wartościowy, który jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia konkretnej kwoty z rachunku bankowego. Wydawany jest bankowi przez posiadacza konta bankowego. Pieniądze mogą być wypłacone konkretnej osobie (czek imienny) lub posiadaczowi czeku (czek na okaziciela). Aby czek był ważny, musi zawierać kilka elementów: słowo „czek” w treści dokumentu, bezwarunkowe polecenie zapłaty określonej kwoty pieniężnej, oznaczenie miejsca płatności i pełną nazwę banku, który ma wypłacić pieniądze, datę i miejsce wystawienia czeku oraz podpis wystawcy.

CZEK GOTÓWKOWY

w przypadku takiego czeku bank wypłaca gotówkę posiadaczowi czeku lub osobie wskazanej na czeku.

CZEK IMIENNY

to taki czek, który zawiera imię i nazwisko osoby, na którą został wystawiony. Tylko ta osoba jest uprawniona do odbioru określonej kwoty.

CZEK NA OKAZICIELA

w przypadku takiego czeku bank nie sprawdza, czy osoba, która przedkłada czek, jest jego prawnym właścicielem z formalnego punktu widzenia. Legitymowana jest każda osoba, która okazuje czek.

CZEK PODRÓŻNY

to czek imienny, który upoważnia wskazaną w nim osobę do podjęcia gotówki z dowolnego banku za granicą. Czek podróżny można łatwo zamienić na gotówkę, można nim również płacić za usługi hotelowe, w restauracjach i w sklepach.

CZEK ROZRACHUNKOWY

w przypadku takiego czeku bank przelewa pieniądze z rachunku osoby wystawiającej czek na rachunek wskazany na czeku. Tego typu czeki mogą być potwierdzone (zawierają wtedy oświadczenie osoby wystawiającej, że czek ma pokrycie na jej rachunku bankowym) lub gwarantowane (w tym przypadku osoba wystawiająca czek zawiera z bankiem umowę, na podstawie której wypłata czeków ma miejsce niezależnie od tego, czy środki znajdują pokrycie na koncie wystawcy). Czek rozrachunkowy jest również zaopatrzony w napis „do rozrachunku” lub „przelać na rachunek”, który oznacza, że wskazana osoba nie otrzyma wypłaty w gotówce, lecz przelew na konto. Jest to zabezpieczenie przed podjęciem gotówki przez nieupoważnioną osobę.

DEBET

to ujemne saldo na rachunku bankowym, które powstaje w sytuacji, gdy z konta zostanie wypłacone więcej środków, niż było dostępne. Debet to również możliwość wypłaty większej ilości środków, niż ta znajdująca się na koncie, nazywany jest wtedy odnawialną pożyczką w rachunku.

DEKLARACJA PODATKOWA

to zeznanie, które sporządzamy dla celów podatkowych dla właściwego organu skarbowego, zgodnie z obowiązującym prawem. Może obejmować np. podatek dochodowy PIT lub CIT, podatek od nieruchomości. Podczas składania deklaracji podatkowej należy pamiętać o obowiązujących terminach. Przekroczenie terminu jej złożenia może skutkować obciążeniem odsetkami lub karą grzywny. Niezłożenie deklaracji podatkowej w terminie stanowi wykroczenie skarbowe. Deklarację można złożyć osobiście, za pośrednictwem poczty lub przez internet.

EURIBOR

to stopa referencyjna kredytów w euro. Jest określana codziennie na podstawie informacji o oprocentowaniu przesyłanych codziennie przez największe europejskie banki. EURIBOR jest wyznaczany przez Europejską Federację Bankową z siedzibą w Brukseli. Jest ważnym parametrem rynkowym. Na jego wartości opiera się oprocentowanie wielu kredytów i depozytów w euro.

FOREX

to rynek walutowy, na którym obrót odbywa się 24h na dobę. To międzynarodowy rynek, który jest zbudowany w oparciu o połączone siecią informatyczną banki i instytucje finansowe na całym świecie. Rynek FOREX skupia inwestorów z całego świata, którzy handlują walutami. Uczestnikami rynku są banki komercyjne, banki centralne, międzynarodowe korporacje, fundusze hedgingowe oraz inwestorzy indywidualni. Transakcji można dokonywać od godziny 23:00 w niedzielę do 22:00 w piątek.

FUNDUSZ EMERYTALNY

stanowi formę gromadzenia pieniędzy na przyszłe emerytury ze składek na ubezpieczenie społeczne. Fundusze działają w ramach II i III filaru systemu emerytalnego. W II filarze część składki jest bezpiecznie inwestowana. Pieniądze lokowane są w dochodowe papiery wartościowe, takie jak akcje, obligacje czy bony skarbowe. Celem inwestycji jest powiększenie przyszłej emerytury. Fundusze III filaru działają na podstawie umowy z klientem, która zapewnia wypłaty w określonej wysokości zawartej w umowie, po konkretnym okresie. Dzięki dochodom z inwestycji fundusze mogą wypłacać swoim klientom większe kwoty, niż wniesione przez nich składki.

KAPITALIZACJA ODSETEK

polega na dopisywaniu odsetek do kapitału. Kapitał jest wtedy powiększany o odsetki, które zostały przez niego wygenerowane. Czas, po którym odsetki są dopisywane do kapitału nazywany jest okresem kapitalizacji. Okres taki określony jest w umowie: może być to tydzień, miesiąc, kwartał lub rok. Pojęcie to stosowane jest przede wszystkim w odniesieniu do produktów oszczędnościowych: lokat czy kont oszczędnościowych.

KARTA DEBETOWA

jest to rodzaj karty płatniczej wydawanej do rachunku osobistego. Służy ona do wykonywania transakcji finansowych: regulowania należności za nabyte usługi i towary oraz do podejmowania gotówki z bankomatów. Karta debetowa umożliwia obciążenie konta jej właściciela kwotą transakcji w momencie jej wykonywania. Płatność kartą jest bardzo wygodna w porównaniu do transakcji gotówkowej.

KARTA KREDYTOWA

jest to instrument finansowy oparty na limicie kredytowym przyznanym przez bank. W przypadku karty kredytowej klient otrzymuje od banku do wykorzystania określoną kwotę, którą w ramach wyznaczonego limitu może dysponować w dowolny sposób. Aby uzyskać taką kartę nie ma konieczności otwierania rachunku w banku. Wystarczy złożyć wniosek wraz z dokumentami wymaganymi przez bank. Na takiej podstawie bank ocenia naszą zdolność kredytową i wyznacza wysokość limitu kredytowego. Raz w miesiącu wszystkie transakcje są sumowane i wysyłana jest informacja o kwocie zaciągniętego kredytu. Tego typu kredyt jest kredytem odnawialnym, a zasady jego spłaty każdy bank ustala indywidualnie.

KARTA PŁATNICZA

zobacz: karta debetowa.

KONTO OSOBISTE

zobacz: rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy

KONTO OSZCZĘDNOŚCIOWE

jest to rodzaj konta, który łączy zalety lokaty i rachunku osobistego. Charakteryzuje się ono podwyższonym oprocentowaniem, takim jak na lokatach. Czas trzymania pieniędzy na koncie nie jest określany. Klient przez cały czas ma możliwość dowolnego dokonywania dopłat i wypłat kapitału. Zwykle nie traci się przy tym odsetek, często jednak jedynie pierwsza wpłata lub wypłata w miesiącu jest darmowa.

KREDYT BANKOWY

to umowa w formie pisemnej, zawarta pomiędzy określonym bankiem, a kredytobiorcą. Na podstawie takiej umowy bank zobowiązuje się udostępnić kredytobiorcy konkretną kwotę pieniężną: na określony cel i określony czas. Kredytobiorca z kolei zobowiązuje się wykorzystać kredyt na określony przez siebie we wniosku kredytowym cel, a także zwrócić bankowi uzyskaną kwotę, powiększoną o prowizje i odsetki.

KREDYT HIPOTECZNY

jest udzielany na sfinansowanie budowy lub remontu, a także na zakup nieruchomości mieszkalnej przez osobę fizyczną. Jest to kredyt długoterminowy. Jego zabezpieczeniem jest objęcie danego obiektu hipoteką. Hipoteka jest trwale związana z nieruchomością, a nie z osobą, która zaciąga kredyt.

KREDYT KONSOLIDACYJNY

polega na połączeniu kilku mniejszych zobowiązań kredytowych w jedno. Konsolidacja polega na spłaceniu wszystkich naszych obecnych kredytów przez bank, który udziela nam kredytu konsolidacyjnego. Dzięki temu pozostaje nam regulowanie jednego zobowiązania zamiast kilku. Obniżeniu ulega także miesięczna kwota raty kredytu. Jedna rata jest niższa niż suma kilku poszczególnych rat. Zaletą jest również wydłużenie okresu spłaty kredytu. Przed zaciągnięciem takiego kredytu warto jednak sprawdzić, czy wybieramy opłacalną ofertę. Zbyt duże odsetki przy wydłużeniu czasu spłaty mogą spowodować, iż koszt kredytu stanie się wyższy.

KREDYT ODNAWIALNY

jest to typ kredytu, który umożliwia ponowne skorzystanie z niego w przypadku spłacenia jego części lub całości w czasie trwania umowy kredytowej. Każda spłata kredytu w czasie trwania umowy sprawia, że wolny limit kredytu odnawia się o spłaconą kwotę. Kredytobiorca ma więc możliwość wykorzystywania tego limitu wielokrotnie, dopóki zawarta umowa jest ważna. Najlepszym przykładem kredytu odnawialnego jest karta kredytowa.

KREDYT REFINANSOWY

jest to kredyt udzielany przez bank na spłatę innego kredytu. Na ogół jest to zmiana kredytu zaciągniętego w jednym banku na korzystniejszy dla kredytobiorcy kredyt w innym banku. Dzięki temu możemy zmienić stary kredyt, mający wysokie oprocentowanie, na dużo korzystniejszy, z niższym oprocentowaniem. Tego typu kredyty stają się szczególnie popularne, gdy rynek kredytów się liberalizuje, a banki obniżają marże (jak w Polsce po 2005 roku).

KREDYT REWOLWINGOWY

zobacz: kredyt odnawialny

KURS WALUTOWY

to cena danej waluty wyrażona w innej walucie. Zależy od wielu czynników, m.in. od wzrostu gospodarczego, inflacji, zawartych przez państwo umów międzynarodowych, zaufania do danej waluty. Miejscem, w którym przedmiotem transakcji są waluty krajowe jest rynek walutowy.

LIBOR

obok marży jest podstawą określania oprocentowania kredytów walutowych. Ta stopa referencyjna jest kwotowana m.in. dla franka szwajcarskiego i dolara amerykańskiego. Określa się ją codziennie na podstawie informacji przesyłanych przez określone banki międzynarodowe.

LIMIT KREDYTOWY

maksymalna wysokość kredytu, którą może dysponować użytkownik karty kredytowej.

LOKATA

stanowi umowę pomiędzy klientem a bankiem. Klient udostępnia bankowi na określony czas swoje pieniądze – zakłada w banku depozyt – a w zamian za to otrzymuje od banku odsetki. Odsetki mogą być wypłacane miesięcznie, kwartalnie lub rocznie. Następnie w większości przypadków są one dodawane do kwoty na lokacie.

LOKATA DYNAMICZNA

w przypadku takiej lokaty klient może dowolnie dysponować ulokowanymi środkami. Może on wpłacać i wypłacać pieniądze bez konsekwencji w postaci utraty odsetek.

LOKATA PROGRESYWNA

jest to rodzaj lokaty, na której klient może dowolnie powiększać swój kapitał. Klient może w dowolnym momencie wpłacić pieniądze na istniejącą lokatę. Jest to wygodne rozwiązanie dla tych osób, które posiadają nieregularne nadwyżki pieniędzy. Dopuszczalna wysokość dopłat ustalana jest przez bank. Wraz ze wzrostem kapitału na lokacie progresywnej rośnie również wysokość oprocentowania.

LOKATA RENTIERSKA

jest to lokata terminowa, na której odsetki nie są dodawane do kapitału, lecz są wypłacane klientowi z określoną w umowie częstotliwością. Regularnie wypłacane odsetki przypominają wypłacanie renty – stąd nazwa lokaty. Lokata rentierska stanowi dodatkowe źródło dochodów, które mogą być przeznaczone na bieżące wydatki. Środki są przelewane na wskazany rachunek bankowy bądź wypłacane bezpośrednio w banku.

LOKATA TERMINOWA

decydując się na taki rodzaj lokaty, klient zobowiązuje się nie podejmować przez określony czas środków z banku. Po takim czasie bank zwraca klientowi środki powiększone o określone w umowie odsetki. W przypadku chęci podjęcia pieniędzy z lokaty terminowej przed upłynięciem określonego czasu, klient ponosi konsekwencje, najczęściej w postaci utraty części lub całości zgromadzonych odsetek.

MARŻA

obok stopy referencyjnej jest głównym składnikiem oprocentowania kredytu. Jest to wynagrodzenie dla banku za pożyczone pieniądze. Wysokość marży zależy od wielu czynników, m.in. od kwoty kredytu czy wykupienia produktów dodatkowych, takich jak np. karta kredytowa. Wysokość marży jest ustalana przed podpisaniem umowy. Najczęściej podlega ona negocjacjom. W całym okresie kredytowania wysokość marży jest stała.

MINIMALNA WYMAGANA SPŁATA

jest to minimalna kwota wymagana przez bank, jaką należy spłacić jednorazowo w dniu spłaty zadłużenia, aby móc dalej korzystać z karty kredytowej.

OBLIGACJA

to papier wartościowy, w którym jedna strona (emitent obligacji) stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony, właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się do wykupienia obligacji. Emitent jako dłużnik właściciela musi spełniać wobec niego określone świadczenia. Emisja obligacji to forma zaciągnięcia kredytu, a kredytodawcą jest obligatariusz. Najważniejsze rodzaje obligacji to: obligacje skarbowe (emitowane przez Skarb Państwa), obligacje przedsiębiorstw i obligacje komunalne (emitowane przez gminy). Charakterystyczną cechą obligacji jest termin wykupu, po upływie którego emitent jest zobowiązany dokonać wykupu, zwracając właścicielowi obligacji zaciągnięty kredyt.

ODSETKI

to środki płacone przez bank za udostępniony mu kapitał lub należące się bankowi za udostępniany przez niego kapitał. Kwota jest naliczana według określonego oprocentowania.

OPROCENTOWANIE

w skład oprocentowania wchodzi marża banku oraz wartość stopy referencyjnej WIBOR dla kredytów w PLN.

PŁYNNOŚĆ FINANSOWA

jest to zdolność firmy do tego, aby terminowo regulować bieżące zobowiązania. Od płynności finansowej zależy, czy w terminie wypłacane są wynagrodzenia i płatności dla dostawców za dobra i usługi. Firma musi być również w stanie zakupić dobra i usługi, które są w danym momencie niezbędne do zaspokojenia jej bieżących potrzeb. Brak płynności finansowej uniemożliwia firmie dalsze prowadzenie działalności, ponieważ nie ma odpowiedniego kapitału na wywiązywanie się ze zobowiązań. Dlatego też płynność finansowa jest istotnym elementem oceny finansowej przedsiębiorstwa.

PODATEK

jest to przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne osoby fizycznej lub prawnej na rzecz państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Podatki mogą być pobierane wyłącznie na podstawie przepisu ustawy. Podatki dzielą się na bezpośrednie i pośrednie. Do podatków zaliczają się różnego rodzaju świadczenia, takie jak: akcyza, cło, składki, opłaty, do płacenia których zmuszają nas przepisy prawne.

PODATEK BEZPOŚREDNI

nałożony jest na dochód lub majątek podatnika. Do podatków bezpośrednich zaliczamy np.: podatek dochodowy, spadkowy, podatek od nieruchomości i od zysków kapitałowych (czyli tzw. Podatek Belki).

PODATEK POŚREDNI

nałożony jest na przedmiot spożycia, konsument opłaca go, nabywając konkretny towar lub usługę. Jego nazwa wywodzi się od sposobu w jaki jest pobierany, ponieważ nie jest płacony bezpośrednio w urzędzie skarbowym. Płaci się go przy nabywaniu konkretnego dobra czy usługi. Do podatków pośrednich zaliczamy np.: podatek VAT, akcyzę. Przykładowo, podatek VAT jest wliczany w cenę wielu artykułów.

POLECENIE ZAPŁATY

jest to bezgotówkowa forma realizowania cyklicznych płatności bankowych, takich jak rachunki za energię elektryczną, gaz czy czynsz. Zlecając taką usługę właściciel konta wyraża zgodę, aby jego konto bankowe było automatycznie obciążane. Realizacja przelewu inicjowana jest więc przez wystawiającego rachunek, a nie przez właściciela konta.

POLISA UBEZPIECZENIOWA

dokument, który potwierdza zawarcie umowy ubezpieczenia. Wystawia ją zakład ubezpieczeniowy, np. ZUS. Polisa zawiera szereg istotnych danych, takich jak: dane ubezpieczającego, określenie sumy i okresu ubezpieczenia, jego przedmiotu i zakresu, a także wysokość składki ubezpieczeniowej.

POŻYCZKA

to operacja, która polega na udzieleniu przez instytucję lub osobę fizyczną określonej kwoty pieniężnej lub przedmiotu do dyspozycji pożyczkobiorcy. Pożyczki udzielane są na czas określony lub nieokreślony. W przeciwieństwie do kredytu przedmiotem pożyczki mogą być nie tylko pieniądze, ale również określone przedmioty. Od kredytu bankowego pożyczkę wyróżnia także fakt, że nie trzeba określać celu, na jaki chcemy pożyczyć pieniądze. Przez umowę pożyczki pieniądze stają się własnością pożyczkobiorcy, inaczej niż w przypadku umowy kredytu, kiedy bank jedynie udostępnia pożyczkobiorcy określoną kwotę.

POŻYCZKA GOTÓWKOWA

jest to umowa, na podstawie której pożyczkodawca udostępnia pożyczkobiorcy określoną sumę pieniędzy. Pieniądze udostępniane są na określony czas. Pożyczkobiorca zobowiązuje się z kolei do zwrócenia pożyczonej kwoty w umówionym terminie. Zazwyczaj suma ta jest powiększona o odsetki lub dodatkowe opłaty. Pożyczoną sumę podejmuje się jednorazowo. Należy ją spłacić również jednorazowo z końcem terminu umowy.

PROWIZJA

jest to jednorazowa kwota, którą płacimy bankowi, aby został nam przyznany kredyt. Pobierana jest na początku, w momencie brania kredytu.

RACHUNEK OSZCZĘDNOŚCIOWO-ROZLICZENIOWY

to imienny rachunek bankowy zakładany przez osoby fizyczne. Popularnie nazywany jest kontem osobistym lub rachunkiem osobistym. Z założenia ROR służy do lokowania należności i regulowania zobowiązań. Najczęściej na ROR wpływają: wynagrodzenie, emerytura, renta, przelewy prywatne i inne dochody, z wyjątkiem tych uzyskanych z prowadzenia działalności gospodarczej. Konto osobiste jest rachunkiem a vista, co oznacza, że zgromadzone na nim środki są dostępne bez ograniczeń, właściciel może wpłacać i wypłacać pieniądze z konta bez przeszkód. Nie ma ograniczeń co do liczby rachunków, jakie może posiadać jeden właściciel. ROR można założyć już po ukończeniu 13 roku życia.

REMITENT CZEKU

to osoba fizyczna lub prawna, na którą został wystawiony czek.

RENTIER

to osoba, która utrzymuje się z dochodów od posiadanego kapitału – najczęściej z odsetek uzyskiwanych na lokatach, ale także z akcji czy wpływów ze sprzedaży posiadanych papierów wartościowych.

RZECZYWISTA ROCZNA STOPA OPROCENTOWANIA

jest to rzeczywisty koszt kredytu wyrażony procentowo. RRSO uwzględnia wszystkie prowizje, opłaty manipulacyjne, odsetki oraz inne opłaty. Uwzględnia również zmianę wartości pieniądza w czasie. RRSO jest wyliczana indywidualnie dla każdego kredytu w zależności od jego wartości, okresu spłaty, daty udzielenia i dodatkowych kosztów obciążających kredytobiorcę.

SALDO

to stan konta na daną chwilę. W przypadku kredytu jest to kapitał, który pozostał do spłaty.

STOPA PROCENTOWA

to cena, jaką płacimy za pożyczenie na określony czas kapitału – od banku lub innej instytucji finansowej. Jest ona mierzona w ujęciu rocznym. Stopy procentowe banku centralnego mają największy wpływ na krajową gospodarkę. Wpływają bowiem na koszt pieniądza na rynku. Wysokie stopy procentowe zniechęcają do zaciągania kredytów, zwiększają bowiem koszt rat. Są jednak opłacalne, jeśli w grę wchodzi oszczędzanie. Dzięki wyższemu oprocentowaniu lokat klienci banków mogą więcej zarobić na odsetkach.

STOPA REFERENCYJNA

obok marży jest to drugi składnik oprocentowania kredytu. Dla kredytów w PLN określana jest przez WIBOR. Stopa referencyjna jest zależna od wysokości stóp procentowych w kraju. Jest zmienna, ulega zmianom w zależności od sytuacji na rynku.

TRANSAKCJA

czynność, której celem jest wymiana towaru lub usługi. W potocznym znaczeniu jest to każda umowa kupna-sprzedaży. Transakcja zawierana jest przez kontrahentów. Dla banku transakcją jest każda operacja na koncie bankowym klienta.

TRASANT CZEKU

to osoba wystawiająca czek. Może nim być każda osoba fizyczna lub prawna, która posiada rachunek bankowy.

TRASAT CZEKU

to bank, który prowadzi rachunek osoby wystawiającej czek.

WIBOR

to stopa referencyjna kredytów na rynku polskim – dla kredytów w PLN. Jest stopą zmienną, określa się ją codziennie, na podstawie przesyłanych ofert bankowych. Wyznacza się ją jako średnią arytmetyczną wysokości oprocentowań podanych przez największe banki w Polsce, po odrzuceniu skrajnych wartości. Proces wyznaczania tej stopy referencyjnej nazywany jest fixingiem WIBOR. Obok marży banku WIBOR jest głównym składnikiem oprocentowania kredytu.

WNIOSEK KREDYTOWY

to dokument, który składa w banku osoba lub instytucja, która stara się o kredyt. Na podstawie takiego wniosku oraz dołączonych do niego dokumentów bank ocenia wiarygodność kredytobiorcy. Wypełniając wniosek kredytowy należy podać rzetelne, zgodne z prawdą informacje. Banki mogą zweryfikować większość podawanych przez klientów danych. Z kolei braki we wniosku mogą spowodować znaczne opóźnienie przyznania kredytu. Wypełniając wniosek należy również dokładnie opisać cel, na jaki potrzebne nam są pieniądze.

ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA

to możliwość spłaty zaciągniętego kredytu (wraz z odsetkami) w umownym terminie. Badaniu zdolności kredytowej służy analiza kredytowa. Na zdolność kredytową wpływają takie czynniki jak: wysokość dochodów, źródła i systematyczność ich uzyskiwania, dotychczasowa historia kredytowa, aktualne zobowiązania kredytowe, rodzaj i wysokość kredytu. Ustalając zdolność kredytową klienta bank może spytać również o formę zatrudnienia, wykształcenie, wiek, stan cywilny czy liczbę osób będących na utrzymaniu kredytobiorcy. Dla banku bezpieczna sytuacja to taka, kiedy rata kredytu nie przekracza połowy wolnych miesięcznych przychodów klienta.